Details

Het jaar 2022 was net als 2018 een relatief droog en warm jaar. Het neerslagtekort was net zo groot en de hoeveelheid water die door onze rivieren de Rijn en Maas stroomde was vergelijkbaar klein. Een groep van experts heeft de droogte van het jaar 2022 geanalyseerd. De focus van deze analyse lag, naast het bieden van inzicht in de ernst van de droogte voor het water- en bodemsysteem, op de gevolgen voor de maatschappij en de natuur. Er is veel geleerd van de droogte van 2018 en genomen maatregelen hebben eraan bijgedragen dat de impact van droogte van 2022 beperkt bleef. Effectieve maatregelen waren onder andere: het opzetten van het IJsselmeerpeil, Klimaatbestendige Wateraanvoer, betere informatie-uitwisseling tussen waterschappen, het oplossen van knelpunten in de drinkwaterinfrastructuur en een publiekscampagne over zuiniger omgaan met water. Op basis van de beschikbare informatie blijkt dat de droogte in 2022, ondanks de betere voorbereiding, voor een aantal sectoren gevolgen heeft gehad. Vooral de impact van droogte op natuur en funderingen was waarschijnlijk groot. De gevolgen van de droogte op de natuur in de Nederlandse zandgebieden gaan mogelijk om (deels) onomkeerbare lange-termijn effecten. Als gevolg van de lage grondwaterstanden zijn bomen gestorven en worden waterinsecten in beken en vennen met uitsterven bedreigd als gevolg van droogval. Ook landdieren hebben geleden onder een gebrek aan drinkwater. Dat een droge zomer zoveel effect kan hebben, is ook het gevolg van het intensieve land- en watergebruik met sterke ontwatering en grondwateronttrekkingen met als gevolg verdroging. Droogte zorgt ook voor een grotere kans op natuurbranden, met name in zand- en duingebieden. Net als in 2018 waren er in 2022 meer natuurbranden dan gemiddeld. De nieuwe klimaatscenario’s geven aan dat de kans op natuurbranden toeneemt dat de branden ook intenser worden. Gevolgen voor de maatschappij kunnen groot zijn omdat in Nederland de dichtheid van vitale functies (hoofdwegennet, nutsvoorziening) groot is. Een kleine natuurbrand kan door cascade-effecten grote consequenties hebben. De gevolgen van droogte op bodemdaling en uitstoot van broeikasgassen is nu nog moeilijk te kwantificeren, maar het is waarschijnlijk dat beiden in 2022 zijn toegenomen als gevolg van de droogte. Onder andere in het nationale onderzoeksprogramma broeikasgassen veenweide zal hier de komende jaren meer inzicht over ontstaan. Ook heeft droogte een vertraagde maar mogelijk grote impact op waterkwaliteit en ecologie van oppervlaktewateren. Tijdens een natte winterperiode na een droge zomer als 2022 (en 2018) spoelen in de bodem opgehoopte meststoffen en bestrijdingsmiddelen af en veroorzaken dan een piek aan verontreiniging in het oppervlaktewater. Om het oppervlaktewater voor drinkwatervoorziening en landbouw zoet te houden werden in 2022 op meerdere plekken schutbeperkingen opgelegd. De scheepvaart kreeg daardoor in 2022 te maken met zowel dieptebeperkingen, door lage rivierafvoeren, als schutbeperkingen. Desondanks was de impact van de droogte op de scheepvaart en gevolgschade voor producenten in 2022 kleiner dan in 2018, omdat de laagwaterperiode korter was en voorraden niet uitgeput raakten. Landelijk gezien nam het aantal meldingen over funderingsschade als gevolg van dalende grondwaterstanden na de zomers van 2018 en 2022 toe. Daarbij lijkt het gebied met potentiële problemen door droogte zich uit te breiden van Laag Nederland naar andere delen van Nederland met klei- en veenbodems. Dit leidt tot een sterke stijging van kosten voor huiseigenaren. Circa 425.000 gebouwen hebben nu al funderingsschade of krijgen die binnen afzienbare tijd. Deze schade komt niet alleen door droogte, maar droogte vergroot de kans op schade wel. Mogelijke effecten van de droogte in 2022 (en in 2018) op de mate van dijkveiligheid bleven beperkt doordat operationele maatregelen werden genomen. Echter, er is nog onvoldoende informatie over de impact van toekomstige droogte op dijkveiligheid en de mogelijke gevolgen daarvan, zoals toenemende kosten door schade aan dijken en een potentiële toename van de kans op falen met overstromingen tot gevolg. Dit informatietekort vormt een belemmering om te komen tot een handelingsperspectief. Het effect op de landbouwopbrengst bleef beperkt. Uit de analyse blijkt dat zowel 2018 als 2022 bedrijfseconomisch betere jaren waren dan gemiddeld voor de landbouwsector als geheel, hoewel er meer kosten zijn gemaakt voor beregening. Dit komt onder andere door hogere gewasprijzen die weinig tot geen relatie hebben met droogte.

The year 2022 was, just like 2018, a relatively dry and warm year. The precipitation deficit was just as big and the amount of water flowing through our rivers Rhine and Meuse was comparably small. A group of experts has analysed the drought of the year 2022. The focus of this analysis, in addition to providing insight into the severity of the drought for the water and soil system, was on the consequences for society and nature. Much has been learned from the 2018 drought and measures taken have helped limit the impact of the 2022 drought. Effective measures included: increasing the IJsselmeer water level, Climate-proof Water Supply, better information exchange between water boards, solving bottlenecks in the drinking water infrastructure and a public campaign on using water more efficiently. Based on the available information, it appears that the drought in 2022 has had consequences for a number of sectors, despite better preparation. The impact of drought on nature and foundations was probably significant. The consequences of the drought on nature in the Dutch sandy areas may be (partly) irreversible long-term effects. As a result of the low groundwater levels, trees have died and aquatic insects in streams and fens are threatened with extinction due to drought. Land animals have also suffered from a lack of drinking water. The fact that a dry summer can have such an effect is also the result of intensive land and water use with strong drainage and groundwater extraction, resulting in desiccation. Drought also increases the risk of wildfires, especially in sand and dune areas. Just like in 2018, there were more wildfires than average in 2022. The new climate scenarios indicate that the risk of wildfires is increasing, and the fires are also becoming more intense. Consequences for society can be major because the density of vital functions (main road network, utilities) is high in the Netherlands. A small wildfire can have major consequences due to cascading effects. The impact of drought on land subsidence and greenhouse gas emissions is still difficult to quantify, but it is likely that both will have increased in 2022 as a result of the drought. The national greenhouse gas research program for peat meadows will provide more insight into this in the coming years. Also, drought has a delayed but potentially major impact on water quality and ecology of surface waters. During a wet winter period after a dry summer such as 2022 (and 2018), fertilizers and pesticides accumulated in the soil are washed away and then cause a peak of pollution in the surface water. In order to keep the surface water for drinking water supply and agriculture fresh, lock restrictions were imposed in several places in 2022. As a result, shipping in 2022 was faced with both depth restrictions, due to low river discharges, and lock restrictions. Nevertheless, the impact of the drought on shipping and consequential damage for producers was smaller in 2022 than in 2018, because the low water period was shorter, and stocks were not depleted. Nationally, the number of reports of foundation damage due to falling groundwater levels increased after the summers of 2018 and 2022. In addition, the area with potential problems due to drought appears to be expanding from the Lower Netherlands to other parts of the Netherlands with clay and peat soils. This leads to a sharp increase in costs for homeowners. Approximately 425,000 buildings already have foundation damage or will experience it in the foreseeable future. This damage is not only caused by drought, but drought does increase the risk of damage. Possible effects of the drought in 2022 (and in 2018) on the level of dike safety were limited because operational measures were taken. However, there is still insufficient information about the impact of future drought on dike safety and its possible consequences, such as increasing costs due to damage to dikes and a potential increase in the risk of failure resulting in flooding. This information shortage is an obstacle to arriving at a perspective for action. The effect on agricultural yields remained limited. The analysis shows that both 2018 and 2022 were better years than average for the agricultural sector as a whole, although more costs were incurred for irrigation. This is partly due to higher crop prices that have little or no relationship with drought.